FOSFOR - Formy fosforu oraz zasobność gleb
Fosfor aktywny
Jon fosforowy jednowartościowy (H2PO4–)
Najczęściej pobierana forma fosforu dla roślin.
Pobierany z gleby w środowisku ryzosfery (okolic korzeni włośnikowych) kwaśnym i lekko kwaśnym.
Łatwiej pobierany z gleb o optymalnej lub wyższej wilgotności.
Pobieranie wzrasta wraz ze wzrostem temperatury.
W środowisku bardzo kwaśnym łączy się z jonami żelaza, glinu lub manganu, tworząc nierozpuszczalne i niedostępne dla roślin sole.
W środowisku obojętnym i zasadowym wiąże się z wapniem lub magnezem, tworząc nierozpuszczalne sole.
Jon fosforowy dwuwartościowy (HPO42–)
Pobierany z gleby w środowisku zasadowym i lekko kwaśnym.
W glebach Polski rzadziej pobierany.
Istnieje ryzyko łatwego wiązania z dwuwartościowymi jonami metali (np. Ca2+ Mg2+) i tworzenia nierozpuszczalnych soli fosforanowych.
Fosfor wymienny (ruchomy)
Związki rozpuszczalne w słabych kwasach (bezpostaciowe fosforany glinu i żelaza, wodorofosforany wapnia i magnezu, fosforan, wiwianit).
Fosfor zaabsorbowany na powierzchni tlenków glinu i żelaza (uwodnionych), minerałów ilastych, substancji organicznej oraz cząsteczkach węglanu wapnia.
Fityniany wapnia występujące przy odczynie słabo kwaśnym, obojętnym i zasadowym.
Fityniany glinu i żelaza występujące przy odczynie kwaśnym.
Kwasy nukleinowe.
Typy nawozów fosforowych
Superfosfat prosty (otrzymywany w reakcji zmielonego fosforytu z kwasem siarkowym, zawiera główne fosforan jednowapniowy i siarczan wapnia).
Superfosfat wzbogacony (otrzymywany w reakcji zmielonego fosforytu z kwasem siarkowym i kwasem fosforowym, zawiera fosforan jednowapniowy i siarczan wapnia).
Superfosfat potrójny (otrzymywany w reakcji fosforytu z kwasem fosforowym, zawiera fosforan jednowapniowy).
Fosforyt częściowo rozłożony (otrzymywany w wyniku częściowego rozłożenia zmielonego fosforytu kwasem siarkowym lub fosforowym).
Fosforan dwuwapniowy – precypitat (otrzymywany przez działanie rozcieńczonym kwasem fosforowym na fosforyt lub kości).
Termofosfat (otrzymywany w procesie obróbki termicznej przemielonych fosforytów).
Fosforan glinowo-wapniowy (z obróbki termicznej i mielenia)
Fosforyt miękki (z przemiału fosforytów miękkich).
Tomasyna (z wytopu żelaza poprzez obróbkę spieków fosforowych).
Fosfor zapasowy
Różnego rodzaju minerały wapniowo-fluorowe – apatyty.
Minerał glinowy – waryscyt.
Minerał żelazowy – strengit.
Minerały wapniowe – fosforyty.
| ZASOBNOŚĆ W P25* | |
| Klasa zawartości | P25* |
| bardzo niska | do 5,0 |
| niska | 5,1-10,0 |
| średnia | 10,1-15,0 |
| wysoka | 15,1-20,0 |
| bardzo wysoka | pow. 20,0 |
| * Zasobność gleb mineralnych w przyswajalny fosfor zawierających do 2% CaCO3 w mg fosforu (P2O5) na 100 g gleby. | |
Transport i objawy niedoboru fosforu
Transport fosforu w roślinie – floem (łyko) i ksylem (drewno). Składnik mobilny w roślinie – w sytuacji niedoborów przemieszcza się z organów starszych do młodszych. Dlatego objawy niedoboru najpierw widoczne są na starszych organach, z których składnik przemieszcza sie do młodszych. Po wyczerpaniu zasobów, objawy pojawiają się na młodszych częściach rośliny.
Silnie zahamowany wzrost części nadziemnych i podziemnych (początkowy niedobór, na etapie czerpania składników z nasion, stymuluje korzenie do wzrostu w głąb gleby).
Skrócone i cienkie pędy, źdźbła lub przyrosty.
Sztywny, strzelisty pokrój roślin.
Liście lub organy mniejsze, szybciej odrzucane (poczynając od starszych).
Słabsze wytwarzanie pędów bocznych lub odrzucanie (redukowanie liczby) wytworzonych zawiązków, pędów lub źdźbeł.
Słabsze kwitnienie i zawiązywanie nasion lub ziarna.
Liście matowe, ciemniejsze, niebieskozielone, u niektórych gatunków purpurowe lub fioletowe. Przy silnych niedoborach brunatne plamy i uschnięte brzegi liści. Pierwsze objawy na najstarszych organach.
Brak fosforu u zbóż objawia się wytwarzaniem przez rośliny skróconych liści. Są one często sztywne, a końcówki i brzegi żółkną. Liście mogą przybierać ciemniejszy odcień zieleni. Objawy te przypominają symptomy porażenia chorobami wirusowymi, zwłaszcza żółtą karłowatością jęczmienia (na różnych zbożach).
Na rzepaku pierwszym objawem jest ciemnienie liści, poczynając od brzegów blaszki liściowej. Znaczne zahamowanie pobierania fosforu objawia się ciemnieniem i fioletowieniem liści.
Objawy braku fosforu na liściach kukurydzy to ciemnienie i fioletowienie blaszki liściowej i nekrozy brzegów liścia.
Liście buraków rosnących przy niedoborach fosforu mogą marszczyć się i przybierają ciemniejszy odcień zieleni.
Na liściach ziemniaków braki fosforu to brązowienie i zasychanie blaszki listków. Roślina słabiej się rozwija i z czasem karłowacieje.
