AZOT - Formy azotu w glebie i w nawozach
Azot azotanowy – saletrzany (NO3–)
Ujemny ładunek powoduje miejscowe zasadowe działanie fizjologiczne.
Wspomaga pobranie jonów zasadowych Mg2+, Ca2+, K+, Na+.
Pobierany jest z prądem transpiracji i rozprowadzany w roślinie
w pierwszym rzędzie do organów, które silnie parują (liście).
Nadmiar magazynowany jest w wakuoli (ponownie wykorzystywany, gdy liście – a praktycznie komórki – obumierają).
Słabo sorbowany przez koloidy glebowe (mają ładunek ujemny, podobnie jak forma NO3).
Może być łatwo wymywany w głębsze warstwy gleby i przedostawać się do cieków i zbiorników wodnych. Łatwo ulega tam denitryfikacji (powstaje poprzez azotyny, N2O do azotu cząsteczkowego. Procesy te hamuje się dodatkiem inhibitorów denitryfikacji.
Silnie wpływa na syntezę cytokinin, dlatego powinien być podawany na słabo rozkrzewione plantacje.
Ma duże zapotrzebowanie na energię do syntezy białka.
Azot amidowy – mocznikowy (NH2)
W roślinie działanie fizjologiczne – obojętne, z drugiej strony pobierany jest dopiero po przejściu w zakwaszającą formę amonową.
Pod wpływem działania zawartego w glebie enzymu – ureazy przechodzi w formę amonową. Możliwe jest opóźnienie tego procesu poprzez dodatek inhibitorów ureazy.
Forma amidowa bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie, przez to istnieje ryzyko wypłukania – mikroorganizmy glebowe produkujące ureazę zwiększają aktywność powyżej temperatury około 6°C, dlatego forma amidowa w chłodne, a jednocześnie mokre dni, może zostać wypłukana.
Mały wpływ na syntezę cytokinin.
Forma amidowa nie jest wbudowywana w minerały ilaste w glebie.
Nie pobudza bezpośrednio krzewienia, dlatego nadaje się na dobrze rozkrzewione plantacje zbóż.
Azot amidowy zawarty jest także w nawozach opartych na cyjanamidzie wapnia. Nawozy te mają działanie fizjologicznie zasadowe dzięki obecności jonów Ca2+. Stosowane mogą być na polach rzepaku, gdzie występuje kiła kapusty w celu ograniczenia sprawcy choroby.
Azot amonowy (NH4+)
Pobieranie składników, w tym azotu amonowego przez rośliny polega na wymianie jonów – z każdym pobranym jonem amonowym roślina wydziela na zewnątrz do roztworu glebowego jon wodorowy H+. Powoduje to miejscowe obniżenie pH gleby i nawozy amonowe mają działanie fizjologicznie zakwaszające.
Przemieszcza się na drodze dyfuzji – czyli przechodzenia jonów z miejsc o wyższych stężeniach do tych o niższych.
Może być w glebie sorbowany przez kompleks sorpcyjny, w skład którego wchodzą minerały ilaste o ujemnym ładunku.
Sprzyja pobieraniu fosforu (stąd korzystna forma fosforanu amonu).
W korzeniach i dolnej części pędu wbudowywany jest w aminokwasy (pobudza przez to rozwój korzeni), a następnie transportowany tkankami.
Nie ma ryzyka nagromadzenia go w roślinie jak form azotanowych i azotynowych.
W glebie o temperaturze powyżej 10°C szybko nitryfikowany do formy azotanowej (możliwe spowolnienie procesu przez inhibitory nitryfikacji).
Mały wpływ na syntezę cytokinin.
Jony amonowe są korzystniejsze dla roślin pod względem energetycznym – nie wymagają energochłonnego procesu redukcji i mogą być bezpośrednio wbudowywane w aminokwasy.
Azot organiczny (Norg)
Nie jest dostępny bezpośrednio dla roślin.
Azot organiczny zawarty w białkach, aminokwasach, amidach, substancjach organicznych azotowych niebiałkowych i innych dostępny staje się dopiero po ich mineralizacji. W procesie tym uczestniczą mikroorganizmy glebowe i aktywność ich zależy od dostępu do wody, powietrza i niekiedy światła.
Przejście w formę amonową zachodzi dzięki amonifikacji.
Przejście w formę azotanową zachodzi dzięki nitryfikacji.
Szybkość amonifikacji i nitryfikacji zależy głównie od struktury gleby (warunki tlenowe) od temperatury (aktywność mikroorganizmów) i obecności wody (w suszy procesy zachodzą słabiej).
Forma organiczna azotu podczas mineralizacji powoduje najczęściej lekkie zakwaszenie środowiska glebowego.
Azot w formie organicznej podlega procesom wypłukania dopiero, gdy są to substancje rozpuszczalne w wodzie.
Większość form azotu organicznego nie wpływa na aktywność hormonów wzrostu u roślin (poza samymi hormonami lub ich prekursorami).
Transport i objawy niedoboru azotu
Transport azotu w roślinie – przez floem (łyko) oraz przez ksylem (drewno). Składnik mobilny w roślinie – w sytuacji niedoborów przemieszcza się z organów starszych do młodszych. Dlatego objawy niedoboru najpierw widoczne są na starszych organach, z których składnik przemieszcza sie do młodszych. Po wyczerpaniu zasobów, objawy pojawiają się na młodszych częściach rośliny.
Znacznie zahamowany wzrost części nadziemnych
i podziemnych roślin.
Skrócone i cienkie pędy, źdźbła lub przyrosty.
Sztywny, strzelisty pokrój roślin.
Liście lub organy mniejsze, szybciej odrzucane (poczynając od starszych).
Słabsze wytwarzanie pędów bocznych lub odrzucanie (redukowanie liczby) wytworzonych zawiązków, pędów lub źdźbeł.
Słabsze kwitnienie i zawiązywanie nasion lub ziarna.
Liście bladozielone lub żółknące. Przy silnych i długotrwałych niedoborach żółtopomarańczowe, pomarańczowe, czerwone. Pierwsze objawy na najstarszych organach.
Rośliny wątłe, cienkie, słabe i chlorotyczne.
U zbóż objawem niedoboru azotu jest w pierwszej fazie rozjaśnienie starszych liści, następnie żółknięcie ich końcówek. Z czasem liście stają się blade, w dotyku papierowe i następnie zamierają. Przed strzelaniem w źdźbło boczne pędy mogą być redukowane. Rośliny są niższe, wątłe, wytwarzają krótkie kłosy, często pozbawione ziarna.
Na rzepaku objawy na najniższych starszych liściach to początkowo czerwienienie, z czasem przechodzące w pomarańczowy lub jasnobrązowy kolor. Liście łodygowe też mogą czerwienieć, ale często po prostu bledną.
Objawy niedoborów azotu na kukurydzy są dość łatwe do rozpoznania – jest to tzw. efekt V. Starsze liście żółkną od wierzchołka do nerwu głównego pośrodku liścia.
Na burakach w przypadku niedoborów azotu występuje równomierne blednięcie całej blaszki liściowej. Z czasem liście zamierają.
Na pędach ziemniaków objawy niedoborów azotu szybko pojawiają się także na młodszych częściach rośliny, ze względu na szybki wzrost pędów z bulwy.
